Industriële Revolutie als een heel geleidelijk proces

In de jaren vijftig en zestig ontstond het beeld van de Industriële Revolutie als een radicale, eenmalige breuk in de economische geschiedenis, die de scheidslijn vormde tussen de stagnerende, malthusiaanse samenleving van voor 1800 en de dynamische moderne economie erna. Het nieuwe onderzoek heeft dit beeld sterk genuanceerd (Crafts, 1985). Het was al min of meer bekend dat samenlevingen in het verdere verleden (Song-China, Midden­ Oosten tussen 700 en 1000, Romeinse Rijk) in staat waren geweest tot het bereiken van een relatief hoog welvaartsniveau voor delen van de bevolking, maar de Industriële Revolutie bleek bovendien veel geleidelijker te verlopen dan door auteurs als Rostow (1960) en Gerschenkron (1962) werd verondersteld. De Industriële Revolutie bleek dus niet het begin van voortgaande groei, maar de culminatie van een groeitraject dat zich al veel langer in het hele Noordzeegebied voordeed. De Vlaamse groeispurt van de Late Middeleeuwen, en de Nederlandse Gouden Eeuw, waren zo gezien voorlopers van de Britse industrialisatie van de achttiende eeuw.

 

De meest uitgesproken versie van deze these is verwoord door De Vries en Van der Woude (1997) in hun boek over de Nederlandse economie in de Gouden Eeuw met de uitdagende titel The first

modern economy. Daarin betogen ze niet alleen dat de Nederlandse Republiek een proces van 'moderne economische groei' op gang bracht, maar ook dat dit het gevolg was van het moderne institutionele kader dat in de Lage Landen was ontstaan. Er was sprake van een 'moderne'  markteconomie met zeer goed ontwikkelde markten voor arbeid en kapitaal, resulterend in hoge lonen en lage rentestanden. Deze factoren spelen op hun beurt ook een rol in de duiding van de Industriële Revolutie zelf. Robert Allen (2009) laat zien hoe relatieve prijzen - hoge lonen, lage steenkoolprijzen en, meer impliciet, lage rentestanden - de opkomst van de stoomtechniek helpen verklaren. Het vertrekpunt van zijn analyse is dus een economie die al sterk geürbaniseerd was, zeer actief betrokken was bij internationale handel, en hoge lonen en daarmee hoge arbeidsproductiviteit kende. In deze context lag de keuze voor arbeidsbesparende, kapitaalintensieve technieken voor de hand. Waarom juist Engeland, of meer algemeen het Noordzeegebied, zich zodanig ontwikkelde, blijft daarbij de grote vraag.

 

Literatuur

Allen,R.C. (2009) The British industrial revolution in global perspective. Cambridge: Cambridge University Press.

Crafts, N.F.R. (1985) British economic growth during the lndustrial Revolution. Oxford: Clarendon  Press.

Gerschenkron, A. (1962) Economie backwardness in historical perspective: a book of essays. Cambridge, MA: Belknap Press, of Harvard University Press.

Rostow, W.W. (1960) The stages of economic growth. A non-communist manifesto. Cambridge: Cambridge University Press.

Vries, J. de & A.M. van der Woude (1997) The first modern economy. Success, failure, and perseverance of the Dutch economy from 1500 to 1815. Cambridge: Cambridge University Press.

 

Bron: Zanden, J.L., Frankema, E & Jonge, H. de (2014). Canon van de economische geschiedenis. Tijdschrift voor het Economisch Onderwijs, 2014.