home inleiding opdracht werkwijze bronnen beoordeling reflectie docent in Hoogeveen in Zweeloo


Vincent van Gogh in Drenthe

 

 
Vincent (1853 -1890) in Drenthe

Mogelijk was de breuk met Sien Hoornik voor Vincent van Gogh de directe aanleiding om in september 1883 nogal overhaast naar Drenthe te reizen.

Zijn vriend Van Rappard had hem in september 1883 vanuit Rolde geschreven: 'Het land is hier zeer ernstig van stemming, menigmaal deden de figuren mij denken aan studies van jou, wat 't leven betreft, goedkoper kan men zeker nergens terecht. En de Zuidoosthoek houd ik voor 't oorspronkelijkst. (uit brief van Vincent 10 september 1883) ‘Drenthe’ betekende voor kunstenaars in de jaren tachtig het laatste gebied met een ruige nog ongerepte natuur, en een ‘schilderachtige’ boerenbevolking.  

Slechts drie maanden heeft het verblijf van Vincent in Drenthe geduurd. Van 11 september tot 5 december 1883. Na zijn aankomst op 11 september vond Vincent onderdak in Hoogeveen in het boerenlogement van Albertus Hartsuiker.

Van Hoogeveen uit maakte hij verschillende tochten door het veengebied.

 

Vincent van Gogh in 1872 (19 jaar)

Naar Nieuw-Amsterdam

Groninger snik

Op 2 oktober trok hij per trekschuit 'na een eeuwig-lange vaart' van zes uur door de heide naar Nieuw-Amsterdam. In die tijd werd de snikke nog met menskracht door het water voortgetrokken. Later gebeurde dat ook met paarden.

In Nieuw Amsterdam huurde hij een kamer in het logement van Hendrik Scholte. Er wordt beweerd dat Van Gogh de huur betaalde met schilderijen, maar dat de verhuurder deze niet kon waarderen en daarom als brandhout gebruikte. De juistheid hiervan is echter niet vastgesteld.  

Nieuw-Amsterdam, ca. 3 oktober 1883

'Ditmaal schrijf ik u heel uit de achterhoek van Drenthe, waar ik gekomen ben na een lange vaart in de trekschuit door de heide. Hier en daar een plaggenkeet of kleine boerderij, of een paar schrale berkjes, populieren, eiken. Overal stapels turf, en telkens vaart men schuiten met turf uit de moerassen voorbij. Hier en daar magere koeien van fijne kleur, dikwijls schapen en varkens.'

Logement van Hendrik Scholte in Nieuw-Amsterdam

In Nieuw Amsterdam schilderde Van Gogh onder andere de ophaalbrug die hij vanuit zijn logement kon zien.

Ophaalbrug in Nieuw-Amsterdam

Het bekendste werk uit zijn periode in Nieuw-Amsterdam was echter de turfschuit. De voorstelling toont een schippersechtpaar dat bezig is de in een wijk afgemeerde boot te laden. Voorovergebogen stapelt een vrouw de turven op de kleine houten praam. Achter haar rug ligt op het roer een zeil dat dient om de vracht bij regen af te dekken. Aan de wal rijdt een schipper moeizaam een volle kruiwagen de looplank op.

Op 4 december 1883 vertrok hij weer naar Hoogeveen om de volgende dag de trein te nemen naar zijn ouders te Nuenen.  

Regelmatig moest Vincent van Nieuw-Amsterdam naar Hoogeveen om daar een door zijn broer Theo toegezonden postwissel in ontvangst te nemen en te verzilveren. Ook in de Drentse periode schreef hij aan zijn broer Theo veel en uitvoerige brieven. In een van die brieven heeft Vincent een tekening gemaakt van een kerkhof, waarvan men ervan uitging, dat het het kerkhof van Pesse was. Maar waarschijnlijker is dat het gaat om het kerkhof van Hollandscheveld. 

Kerkhof van Pesse (of Hollandscheveld?)

Vincent schreef zijn broer in zijn brieven over de rijke heide, met schaapskooien en herders, plaggenhutten en turfschuiten en over het landschap dat hem aan de schilderijen van Theodore Rousseau herinnerde.

Steeds vaker echter zouden ook de armoede en het ongezonde bestaan van vooral vrouwen en kinderen de schilder treffen en hem tot buien van somberheid doen vervallen: scherp zag hij de ellende van de landarbeiders, en hun armoede herinnerde hem aan Sien en haar kinderen en de onzekere toekomst die zij tegemoet gingen.